Systems or self: lets go to we.

Introductie: Systems OR Self?

Uitingen van racisme, polarisatie, rellen, stakingen of verhalen van gedupeerden… het zijn slechts enkele voorbeelden van events waar zichtbaar wordt waar en hoe persoonlijke levens worden geraakt. Geraakt door onze onderlinge omgangsvormen of hoe onze huidige maatschappelijke systemen zijn ingericht. De systemen die niet meer dienend zijn aan ons mens zijn – of erger: die individueel en maatschappelijk leed veroorzaken aan mensen, dier of natuur. En dat maakt dat er vele mensen opstaan en werken aan de verbetering van de wereld en onszelf.

Dus werken vele mensen in verschillende sectoren aan de teken- en vergadertafel, worden analyses gemaakt, lange termijn oplossingen gezocht en pleisters geplakt voor korte termijn pijnverlichting. En worden er alternatieve, vaak lokale, systemen vanaf de grond opgebouwd. Van de gezondheidszorg tot het financieel stelsel. Van de woningvoorziening tot het energiesysteem. Van ons voedselsysteem tot de kledingsector.

Tegelijkertijd werken we individueel in toenemende mate aan onze mentale en fysieke, emotionele en spirituele gezondheid. Wat maakt ons echt gelukkig en hoe kunnen we ook ons leven daarop inrichten? Het leidt tot een explosie aan coaches voor zingeving/purpose, persoonlijke ontwikkeling, digital nomads en duizenden zelfhulpboeken. Voeding-, sport- en leefstijladvies komt nu uit elke hoek van de maatschappij.

Het viel mij op dat beide ‘werelden’ willen helpen, zij het met een andere focus: in de sector werkt men vooral aan verandering van systemen. En de meeste coaches/adviseurs focussen op het individu, op het zelf, of: het ‘ik’.  M.a.w. de een ziet de noodzakelijke verbetering van de wereld in andere systemen, de ander ziet en werkt aan de verbetering van de wereld bij het zelf.

Soms lijkt tussen deze twee ‘werelden’ een kloof in hun focus en veld van operatie, en soms hoor ik ook het onbegrip en de oordelen naar elkaars werkzaamheden toe. Ik vroeg mij af: wat zouden we van elkaar kunnen leren? In de kern lijkt het simpel: systemen die hebben een impact op het individu (bijv. in levensgeluk, -onderhoud, behoud van het leven?) en keuzes vanuit het individu hebben impact op systemen. Maar het niet is alleen deze afhankelijkheid die we hierin moeten beseffen, denk ik, ik denk dat we juist meer verbinding en integratie nodig hebben.

The relatie tussen systems & self

Wat is überhaupt de relatie tussen systemen & deze focus op het individu?

Hoe ik dat zie wil ik uitleggen aan de hand van systeemtheorie en een voor velen bekend model: the iceberg. Dit model geeft weer dat – net als bij een ijsschots in het water – bij een zichtbare gebeurtenis (een event, boven het wateroppervlak) een grote onzichtbare ijsschots bestaat (onder het wateroppervlak) met onderliggende oorzaken. Onder die ene zichtbare gebeurtenis bestaat onzichtbaar een patroon (herhaling van events), welke ontstaat door/uit structuren (systemische oorzaken), die weer voortkomen uit de onderste laag: mentale modellen (belief systems, geloofsovertuigingen).

Zie dit plaatje met een voorbeeld n.a.v. de instorting van de kledingfabriek in Bangladesh. De informatie komt uit een artikel over Bangladesh van de Correspondent (klik hier voor de link).

Het Iceberg model wordt vaak top-down gebruikt om inzicht te geven in de onderliggende kernovertuigingen en waarden. Je kan het model ook toepassen op maatschappelijk niveau. Dan geeft de onderste laag de maatschappelijke mental models (of belief systems) weer (het collectieve bewuste en onbewuste, naar CS Jung), wat ik voor nu even buiten beschouwing laat.

Wanneer de mens betrokken is, zijn systemen (vanuit systeemtheorie bezien) per definitie complex. De menselijke psyche maakt ons handelen onvoorspelbaar. Waarom? Grofweg 80% van ons denken en handelen komt voort uit het onderbewuste. In andere woorden: 80% van onze overtuigingen in de onderste laag van de iceberg zijn onbewust, beïnvloeden ons denken & handelen. Maar vanuit wat we geloven (onbewust/bewust) komt ons gedrag voort. En vormt daarmee ook onze onderlinge relaties en de structuren en systemen van de maatschappij.

Ik denk dat de verschillen tussen deze twee ‘werelden’ van wereldverbeteraars ook uit deze laag van belief systems voortkomt. Veel coaches focussen ze zich vanuit hun overtuigingen meer op de laag van het ‘individu’ en ‘systeem-werkers’ focussen ze zich vanuit hun overtuigingen meer op de laag van systemen. Maar die twee lagen zijn, zoals de iceberg laat zien, afhankelijk. Zijn we ons daar – met zijn allen – bewust van?

Bridging the gap between systems & self

Het werken aan de systemen van morgen gaat dus niet alleen in het tastbare, in het zichtbare. Daarvoor dienen we ook aandacht te besteden aan de onderliggende overtuigingen. De vraag is: zouden we zonder ons bewust te worden van onze eigen onbewuste gedragingen systemen kunnen schapen die niet schadelijk voor de een of ander zijn?

En:

En waar individuen werken aan gezondheid en coaches focussen op het jij: dat is goed voor het individu, maar de keerzijde of valkuil kan zijn dat ieder op zijn eigen eiland beland. Je als individu je afzondert en uit verbinding gaat. Terwijl er voor een maatschappelijke transitie een slag nodig is om samen te bouwen naar systemen waarin we samen leven. Vraag: is het ook niet nodig om te bouwen aan betekenisvolle relaties en gemeenschappen op grotere schaal die vruchtbaar zijn voor het collectieve goed (de systemen)?

Let’s go to we: samen doen door individueel te zijn.

Dus vraag ik mij af: zou het kunnen zijn dat er velen heel hard werken aan de wereld van morgen maar de rol van het individuele proces daarin (nog) niet (willen) zien? En daar tijd/aandacht aan besteden? En dat er velen werken aan de wereld van morgen door te focussen op het individu, maar daarin de verbinding met het grotere geheel ontbreekt, het leven, de zin van het bestaan? Uiteraard voor beide zijn er uitzonderingen. Maar beseffen we dat we hierdoor ook separate werelden krijgen waar de medemenselijke verbinding & de inzet voor een collectief gemeenschapsgoed ver te zoeken lijkt? Terwijl juist bewustzijn van onze diepere overtuigingen ons kan verbinden, van mens tot mens, in welke sector of niche je ook werkt.